Zapalenie oskrzelików – rodzaje, objawy, leczenie

Zapalenie oskrzelików jest często spotykaną w praktyce pediatrycznej ostrą chorobą infekcyjną dolnych dróg oddechowych, w której przebiegu patologiczne zmiany tworzą się w obrębie drobnych oskrzelików. Przyczyną zakażenia najczęściej są wirusy, choć do rozwoju schorzenia może też doprowadzić zachłyśnięcie się treścią pokarmową lub wciągnięcie do dróg oddechowych substancji toksycznych. Zapalenie oskrzelików dotyczy głównie dzieci poniżej 2. roku życia^1,2. U większości pacjentów ma łagodny przebieg, przez co nie jest potrzebna hospitalizacja, ponadto nie wywołuje powikłań. Jak wygląda przebieg i leczenie ostrego zapalenia oskrzelików? Kiedy konieczna jest hospitalizacja? Odpowiadamy!

Spis treści:

• Czym jest ostre zapalenie oskrzelików?
• Przyczyny ostrego zapalenia oskrzelików
• Zapalenie oskrzelików a zapalenie oskrzeli – różnice
• Grudkowe, rozlane czy zarostowe zapalenie oskrzelików? Charakterystyka rodzajów zapalenia oskrzelików
• Jak często występuje zapalenie oskrzelików u dzieci?
• Objawy zapalenia oskrzelików – jak wygląda przebieg choroby?
• Co robić, gdy zauważy się objawy zakażenia? Diagnostyka zapalenia oskrzelików
• Sposoby leczenia ostrego zapalenia oskrzelików

Czym jest ostre zapalenie oskrzelików?

Zacznijmy od wyjaśnienia, co to są oskrzeliki. Oskrzeliki to drogi oddechowe położone pomiędzy oskrzelami a pęcherzykami płucnymi, przybierające postać bardzo drobnych wiotkich rurek. Zapaleniem oskrzelików określa się ostrą chorobę infekcyjną dolnych dróg oddechowych, w której patologiczne zmiany dotyczą właśnie oskrzelików. Choroba najczęściej dotyka dzieci w wieku poniżej 2. roku życia^1,2.

Przyczyny ostrego zapalenia oskrzelików

U małych dzieci do rozwoju ostrego zapalenia oskrzelików prowadzą zwykle infekcje wirusowe lub rzadziej czynniki toksyczne. Z kolei u osób dorosłych choroba występuje w przebiegu innych schorzeń takich jak choroby śródmiąższowe, rozstrzenie oskrzeli, przewlekła obturacyjna choroba płuc czy astma^1,2,3.

Źródłem infekcji dróg oddechowych odpowiedzialnej za rozwój ostrego zapalenia oskrzelików w większości przypadków są wirusy RS. Pozostałe wirusy wywołujące chorobę to wirus paragrypy, adenowirusy, wirus grypy, rynowirusy, a także bakteria Mycoplasma pneumoniae^1,2,3.

W niewielkiej części przypadków ostrego zapalenia oskrzelików przyczyną choroby jest kontakt z toksycznymi oparami, a mówiąc dokładniej wciągnięcie do dróg oddechowych toksycznych gazów. Sporadycznie przyczyną jest przedostanie się bezpośrednio do płuc treści żołądkowej w wyniku zachłyśnięcia podczas jedzenia^1,2,3.

Zapalenie oskrzelików a zapalenie oskrzeli – różnice

Niektórym wydaje się, że zapalenie oskrzelików i zapalenie oskrzeli to jedna i ta sama choroba, a w rzeczywistości wcale tak nie jest. Zapalenie oskrzeli wpływa bowiem na większe drogi oddechowe (oskrzela), a zapalenie oskrzelików dotyczy mniejszych dróg oddechowych (oskrzelików).

Grudkowe, rozlane czy zarostowe zapalenie oskrzelików? Charakterystyka rodzajów zapalenia oskrzelików

W medycynie wyróżnia się trzy rodzaje zapalenia oskrzelików:

• zarostowe zapalenie oskrzelików – chorobę wywołuje włóknienie oskrzelików prowadzące do ich zwężenia, a niekiedy nawet całkowitego zamknięcia⁴;
• grudkowe zapalenie oskrzelików – to zapalenie oskrzelików z przerostem tzw. grudek chłonnych, czyli elementów układu limfatycznego w płucach⁵;
• rozlane zapalenie oskrzelików – oprócz oskrzelików stan zapalny obejmuje także zatoki przynosowe⁶.

Jak często występuje zapalenie oskrzelików u dzieci?

Najwięcej przypadków zapalenia oskrzelików występuje w sezonie jesienno-zimowym. Większość wszystkich zachorowań dotyczy niemowląt. Najczęściej chorują dzieci w wieku między 2. a 6. miesiącem życia. Wśród dzieci do zakażenia dochodzi drogą kropelkową, a źródłem zwykle jest starsze rodzeństwo w wieku przedszkolnym i szkolnym, rzadziej rodzice i opiekunowie^1,2.

Objawy zapalenia oskrzelików – jak wygląda przebieg choroby?

W początkowej fazie dominują objawy infekcji dróg oddechowych przypominające przeziębienie jak katar, kaszel, niewielka gorączka i zaczerwienione gardło. Choroba może przebiegać łagodnie, ale może też dojść do jej zaostrzenia. W przebiegu zapalenia oskrzelików mogą wtedy pojawić się takie objawy jak^1,2:

• rozdrażnienie,
• płaczliwość,
• brak apetytu,
• mokry kaszel z odkrztuszaniem wydzieliny,
• wymioty,
• duszność,
• problemy z oddychaniem,
• świst słyszalny w czasie wydechu,
• wydłużony wydech,
• przyspieszony oddech,
• zapadanie się skrzydełek nosa podczas oddechu,
• pojawienie się zasinienia warg i okolicy wokół nich,
• przyspieszenie rytmu serca,
• okresy bezdechów.

Co robić, gdy zauważy się objawy zakażenia? Diagnostyka zapalenia oskrzelików

Rozpoznanie zapalenia oskrzelików jest dla lekarza często sporym wyzwaniem, ponieważ objawy przypominają każdą inną chorobę układu oddechowego. Odbywa się ono na podstawie obrazu klinicznego, czyli danych uzyskanych podczas zbierania wywiadu oraz badania pacjenta. Jeśli istnieje jakakolwiek wątpliwość, że pacjent, zamiast na zapalenie oskrzelików, może cierpieć na zapalenie płuc, lekarz zleca dodatkowe badania. Choroby płuc pomaga diagnozować RTG klatki piersiowej, rzadko wykonuje się inne badania obrazowe^1,2.

Sposoby leczenia ostrego zapalenia oskrzelików

Nie ma możliwości leczenia przyczynowego, dlatego leczenie sprowadza się do łagodzenia objawów choroby. Ważne jest dbanie o odpowiednie nawodnienie i utrzymywanie pozycji półsiedzącej. W niektórych przypadkach stosuje się leki rozszerzające oskrzela. Nie zaleca się natomiast leków przeciwzapalnych, takich jak glikokortykosteroidy wziewne lub systemowe^1,2.

Pacjentów z problemami z oddychaniem należy hospitalizować. W przypadku spadków saturacji stosuje się tlenoterapię przez maseczkę lub wąsy tlenowe. Większość dzieci przyjmowana do szpitala z powodu zapalenia oskrzelików nie ukończyła 1. roku życia^1,2.

Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.

Najczęściej zadawane pytania dotyczące zapalenia oskrzelików:

1.Jak rozpoznać zapalenie oskrzelików?

Na początku choroby pojawiają się łagodne objawy ostrej infekcji górnych dróg oddechowych takie jak katar, suchy kaszel i niewielka gorączka. Po 2-3 dniach kaszel przeobraża się w mokry z flegmą, pojawia się duszność, może być słyszalny świszczący oddech. Dodatkowo wyraźnie widoczna jest praca dodatkowych mięśni oddechowych.

2.Ile trwa zapalenie oskrzelików?

U większości pacjentów objawy zapalenia oskrzelików są łagodne i trwają zazwyczaj od 7 do 10 dni. U niektórych obserwuje się szybkie pogarszanie ogólnego stanu – wtedy może pojawić się niewydolność oddechowa, która wymaga hospitalizacji i wydłuża czas zdrowienia.

Bibliografia:

1. Marczak H., Zapalenie oskrzelików, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2016 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/ukladoddechowy/138055,zapalenie-oskrzelikow (dostęp: 2023.02.06.)).
2. Witkiewicz I., Ostre zapalenie oskrzelików, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2016 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/pulmonologia/choroby/148865,ostre-zapalenie-oskrzelikow (dostęp: 2023.02.06.)).
3. Kowalska I., Skubiszewski R., Kowalska M. i in., Zapalenie oskrzelików – trudności diagnostyczno‑terapeutyczne u pacjentów pediatrycznych, Farm Pol, 2020, 76 (2): 102–109.
4. Witkiewicz I., Zarostowe zapalenie oskrzelików, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2016 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/pulmonologia/choroby/151336,zarostowe-zapalenie-oskrzelikow (dostęp: 2023.02.06.)).
5. Witkiewicz I., Grudkowe zapalenie oskrzelików, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2016 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/pulmonologia/choroby/150478,grudkowe-zapalenie-oskrzelikow (dostęp: 2023.02.06.)).
6. Witkiewicz I., Rozlane zapalenie oskrzelików, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2016 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/pulmonologia/choroby/151331,rozlane-zapalenie-oskrzelikow (dostęp: 2023.02.06.)).