W celu określenia przyczyny występowania kaszlu mokrego wykonuje się różnego rodzaju badania diagnostyczne. Większość z nich jest nieinwazyjna i nie wiąże się z koniecznością hospitalizacji. Badanie u chorych na choroby płuc i oskrzeli rozpoczyna się od przeprowadzenia wywiadu lekarskiego — to podstawa do dalszej diagnostyki. Sprawdź, jakie metody badawcze stosuje się w przypadku kaszlu mokrego.
Spis treści:
- Ocena wyglądu plwociny w diagnostyce chorób płuc
- Metody badania płuc w diagnostyce kaszlu mokrego
- Na czym polegają poszczególne badania diagnostyczne płuc?
Ocena wyglądu plwociny w diagnostyce chorób płuc
Jeśli pacjent zgłasza się do lekarza z objawem kaszlu mokrego, pulmonolog nie kieruje go od razu na specjalistyczne badania, takie jak bronchoskopia, badanie radiologiczne czy USG płuc. Rozpoczyna od przeprowadzenia wywiadu, czyli pyta pacjenta o odczuwane dolegliwości, np. utrudnione oddychanie, gorączkę, rodzaj kaszlu. Ważny jest również sam wygląd plwociny.
Kaszel produktywny, czyli mokry, zwykle odbywa się wraz z odkrztuszaniem wydzieliny. Jej cechy ułatwiają specjaliście diagnozowanie choroby płuc. Wygląd, konsystencja czy nawet zapach odkrztuszanej plwociny mogą w następujący sposób wskazywać na konkretne zaburzenia czynności płuc [1]:
- ropna (kolor zielony lub żółty) – zakażenie zatok przynosowych, zapalenie płuc lub oskrzeli,
- duża ilość ropnej plwociny – rozstrzenie oskrzeli; gdy pojawia się nagle, może świadczyć o pęknięciu ropnia płuca do oskrzela,
- nieprzyjemny zapach – zwykle zakażenie beztlenowcami,
- śluzowa, gęsta, lepka, najczęściej rano – przewlekłe zapalenie oskrzeli, POChP ,
- przezroczysta, lepka – astma, rzadko gruczolakorak,
- grudki i czopy – grzybice, mukowiscydoza,
- z cząstkami pokarmu – przetoki tchawiczo-przełykowe, zaburzenia połykania,
- krwista (krwioplucie) – zapalenie oskrzeli, rozstrzenie oskrzeli, rak płuca, gruźlica, bakteryjne zapalenie płuc lub inne schorzenia.
Na podstawie wywiadu lekarz może skierować na dalsze badania i zabiegi diagnostyczne.
Metody badania płuc w diagnostyce kaszlu mokrego
Na czym polega badanie płuc? Jak wygląda diagnostyka dolegliwości płucnych u pacjentów skarżących się na różne typy kaszlu mokrego? Lekarz może wykonać następujące badania pomocnicze, aby wykryć przyczynę schorzenia.
1) W kaszlu ostrym i podostrym, któremu nie towarzyszą objawy zatorowości płucnej, duszność, krwioplucie ani utrata przytomności, przyczyną jest zwykle zakażenie wirusowe. Nie wymaga ono dalszej diagnostyki. [1]
Jeśli natomiast występują inne objawy, warto wykonać dodatkowe badania, takie jak [1]:
- rentgen klatki piersiowej (RTG),
- pomiar utlenowania krwi (pulsoksymetria, gazometria),
- badanie pojemności płuc,
- tomografia komputerowa klatki piersiowej (TK),
- bronchoskopia,
- badania czynnościowe,
- mikrobiologiczne badanie plwociny.
2) W kaszlu przewlekłym w pierwszej kolejności przeprowadza się badania obrazowe klatki piersiowej (badanie radiologiczne płuc, w razie potrzeby tomografię komputerową) i badania czynnościowe układu oddechowego (przede wszystkim spirometrię). W kaszlu produktywnym wykonuje się także mikrobiologiczne i cytologiczne badania plwociny. Konieczne mogą być też badania w kierunku alergii bądź diagnostyka refluksu żołądkowo-przełykowego. [1]
3) Wskazaniami do pilnego pogłębienia diagnostyki przewlekłego kaszlu są [1]:
- krwioplucie,
- niewydolność oddechowa,
- zmiana charakteru kaszlu u palacza tytoniu,
- duszność,
- chrypka,
- gorączka,
- utrata masy ciała,
- obrzęki obwodowe,
- zaburzenia połykania,
- wymioty.
Jeśli co najmniej jeden z powyższych objawów występuje wraz z kaszlem mokrym, niezbędna jest szybka kontrola lekarska.
Na czym polegają poszczególne badania diagnostyczne płuc?
Rentgen płuc (RTG)
RTG klatki piersiowej (radiogram, RTG) to podstawowe badanie w pulmonologii. Wykorzystywane jest także w kardiologii oraz w celu wykrycia zmian spowodowanych urazami. Do zalet RTG klatki piersiowej należy jego powszechna dostępność i niski koszt. Ograniczeniem jest natomiast niewystarczająca czułość w wykrywaniu raka płuca i innych chorób miąższu płuca we wczesnym stadium zaawansowania. Dodatkowo zrobienie zdjęcia RTG płuc w celu oceny ich stanu wiąże się z ekspozycją na szkodliwe promieniowanie rentgenowskie. O konieczności jego przeprowadzenia zawsze decyduje więc lekarz na podstawie wywiadu i badania fizykalnego pacjenta. [2]
Wśród wskazań do badania RTG klatki piersiowej znajdują się m.in. [2]:
- podejrzenie infekcyjnej choroby płuc: zapalenia płuc lub gruźlicy,
- podejrzenie odmy, niedodmy lub płynu w jamach opłucnej,
- podejrzenie chorób nowotworowych, guzów pierwotnych i przerzutowych (należy pamiętać o niskiej czułości RTG),
- ocena wydolności krążenia płucnego.
Istnieje wiele wskazań do wykonania badania radiologicznego płuc. Przeprowadza się je u każdego chorego na POChP, a zwłaszcza u osób, które w przeszłości paliły papierosy. Badanie to wykonuje się także u zdrowych osób, bez dolegliwości. Może je zalecić np. lekarz medycyny pracy przed dopuszczeniem do objęcia danego stanowiska. [2]
Tomografia komputerowa płuc (TK)
Tomografia komputerowa klatki piersiowej to badanie, które również wykorzystuje promieniowanie rentgenowskie do uzyskania obrazu płuc. Jak przebiega? Pacjent leży na ruchomym, powoli przesuwającym się stole. Jest otoczony pierścieniem, na którym znajduje się źródło promieniowania oraz układ detektorów. Lampa obraca się wokół pacjenta. Emitowane promieniowanie jest w różnym stopniu pochłanianie przez struktury klatki piersiowej, po czym dociera do detektorów, tworząc obraz diagnostyczny. [3]
Uzyskane wyniki są analizowane przez komputer, co pozwala na uzyskanie przekroju klatki piersiowej pacjenta. Obraz z TK klatki piersiowej w formie „plasterków” jest typowy dla badania określanego jako tomografia komputerowa wysokiej rozdzielczości, czyli TKWR (albo HRCT, z ang. high resolution computer tomography). Z kolei spiralna tomografia komputerowa umożliwia trójwymiarową rekonstrukcję badanych struktur. [3]
Badanie tomograficzne pozwala wykryć takie schorzenia jak:
- guz płuca,
- gruźlica,
- rozedma,
- niedodma,
- zmiany nowotworowe,
- zatorowość płucna,
- ropień płuc,
- powiększenie węzłów chłonnych. [3]
Ultrasonografia płuc (USG)
Badanie USG płuc jest dość łatwe do wykonania. Wykorzystuje się je często, ponieważ istnieje wiele wskazań, w których jest przydatne. Zaletami USG klatki piersiowej są [4]:
- nieinwazyjność,
- szybkość wykonania,
- trafność diagnostyczna,
- możliwości wykonania przyłóżkowego (bez konieczności transportowania pacjenta),
- powszechna dostępność aparatury
W chorobach płuc USG może wykryć większą dynamikę zmian niż obraz rentgenowski. Zmienność obrazu ultrasonograficznego można obserwować nawet w okresie kilku godzin. Ta właśnie ta cecha USG klatki piersiowej jest niezwykle ważna podczas diagnozowania zaburzeń pracy płuc. [4]
Kaszlu mokrego nie można lekceważyć, szczególnie jeśli towarzyszą mu inne objawy. Dziś dla pacjentów jest dostępnych wiele metod diagnostycznych, które umożliwiają szybkie i trafne wykrycie przyczyny dolegliwości.
Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.
Najczęściej zadawane pytania:
1. Jakie objawy towarzyszące kaszlowi mokremu są niepokojące?
Kaszel mokry najczęściej wskazuje na niegroźną infekcję wirusową. Jeśli jednak występuje razem z innymi objawami, wizyta u lekarza jest koniecznością. Należy zgłosić się do specjalisty zawsze wtedy, gdy wraz z kaszlem mokrym pojawią się: krwioplucie, niewydolność oddechowa,
zmiana charakteru kaszlu u palacza tytoniu, duszność, utrata masy ciała, obrzęki obwodowe, zaburzenia połykania, wymioty. Takie objawy mogą wskazywać na poważną chorobę płuc lub innych układów ciała.
2. Czy badania płuc są bolesne?
Większość badań, które zaleca się w diagnostyce chorób płuc, jest całkowicie nieinwazyjna i bezbolesna. Rentgen klatki piersiowej i USG nie powodują żadnego dyskomfortu, ani bólu. Bezbolesna jest także tomografia komputerowa, choć niektórzy pacjenci odczuwają obawy związane z przebywaniem wewnątrz aparatury diagnostycznej. Jeśli badanie wykonuje się z kontrastem, może być także konieczne przyjęcie jednorazowo dużej ilości płynów. Nie można unikać profesjonalnej diagnostyki chorób płuc. Badania trwają stosunkowo krótko, są bezbolesne, a w niektórych przypadkach mogą (pośrednio) ratować życie.
Bibliografia:
- Szczeklik W., Jankowski M., Jassem E., Krajnik M., Kaszel, Podręcznik Interna: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.I.1.16.
- Mejza F., RTG klatki piersiowej — przygotowanie, przebieg i wyniki badania, Medycyna Praktyczna, 2022: https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/54220,rtg-klatki-piersiowej
- Mejza F., Tomografia płuc – na czym polega i jak się do niej przygotować, Medycyna Praktyczna,
- Jaczewski G., Grabczak E.M., Krenke R.: Praktyka kliniczna – ultrasonografia układu oddechowego: technika badania i obrazy prawidłowe. Med. Prakt., 2018; 11: 60–65, https://www.mp.pl/pulmonologia/artykuly-wytyczne/pogladowe/198947,ultrasonografia-ukladu-oddechowego-technika-badania-i-obrazy-prawidlowe
