Wszystko, co trzeba wiedzieć o kaszlu mokrym

Kaszel mokry, nazywany również produktywnym lub wilgotnym, to jeden z najczęstszych objawów infekcji dróg oddechowych. Jego wystąpienie najczęściej poprzedza kaszel suchy. Cechą charakterystyczną produktywnego kaszlu jest odkrztuszanie wydzieliny z dróg oddechowych. Kaszel mokry równie często dotyka zarówno dzieci, w tym niemowlaków, jak i dorosłych, dlatego warto poznać kilka podstawowych informacji na jego temat. Dowiedz się, skąd się bierze, jak go rozpoznać i kiedy warto skonsultować się z lekarzem.

Kaszel jest odruchem fizjologicznym, powodującym oczyszczanie dróg oddechowych z wydzieliny lub ciała obcego. Jest to zatem reakcja odruchowa organizmu, która spełnia kluczową funkcję ochronną.

Spis treści:

• Kaszel mokry – charakterystyka
• Czym się różni kaszel mokry od kaszlu suchego?
• Przyczyny mokrego kaszlu
• Co na kaszel mokry? Leczenie mokrego kaszlu
• Kiedy należy zgłosić się do lekarza?

Kaszel mokry – charakterystyka

Mokry kaszel z flegmą pojawia się na skutek podrażnienia receptorów nerwowych znajdujących się w błonie śluzowej górnych dróg oddechowych. Towarzyszy mu odkrztuszanie plwociny. W ten sposób oczyszczają się drogi oddechowe np. w przebiegu infekcji wirusowych i bakteryjnych, gdy znajduje się w nich duża ilość wydzieliny^1,2.

Wydzielina zalegająca w drogach oddechowych musi być stale usuwana, gdyż jest doskonałą pożywką dla bakterii i prowadziłaby do ich niekontrolowanego namnażania. Dodatkowo mogłaby przyczynić się do zablokowania oskrzeli i uniemożliwienia prawidłowego wentylowania pęcherzyków płucnych. Dlatego właśnie skuteczne oczyszczenie dróg oddechowych z wydzielin przy pomocy kaszlu jest tak ważne¹.

Jak odróżnić kaszel mokry od suchego?

Kaszel suchy czy mokry – z jakim mam właśnie do czynienia? Wiele osób zadaje sobie to pytanie, bo wbrew pozorom rozpoznanie charakteru kaszlu nie dla każdego jest proste. A rozróżnienie, czy kaszel jest mokry, czy suchy, ma istotne znaczenie w kontekście leczenia. Na pierwszy można przyjmować leki wykrztuśne i rozrzedzające wydzielinę, z kolei na drugi leki przeciwkaszlowe. Jak więc odróżnić kaszel mokry od suchego?

Mokry kaszel jest przede wszystkim dużo głębszy niż suchy. W odróżnieniu od suchego nie jest gwałtowny – można powiedzieć, że chory sam decyduje o tym, kiedy kaszle. Podczas kasłania pojawia się gęsta i lepka, biała lub żółtawa wydzielina, której nie ma przy kaszlu suchym. Zalega ona w drogach oddechowych. Warto też wspomnieć, że w godzinach porannych często dochodzi do nasilenia kaszlu mokrego. Powodem tego jest gromadzenie się w nocy w drogach oddechowych dużej ilości wydzieliny. Z kolei przy kaszlu suchym pojawia się uczucie drażnienia w przełyku, które wywołuje odruch kaszlowy i powoduje napady kaszlu^1,2.

Przyczyny mokrego kaszlu

Kaszel mokry może mieć różnorakie podłoże. We wskazaniu dokładnej przyczyny jego wystąpienia pomaga określenie wyglądu plwociny. Szczególną czujność powinno się zachować w momencie, gdy w plwocinie pojawi się krew. Wtedy należy niezwłocznie skonsultować się lekarzem. Krew obecna w plwocinie może świadczyć o chorobach takich jak nowotwór płuc, gruźlica, zapalenie oskrzeli czy bakteryjne zapalenie płuc. Czasami towarzyszy urazom płuc lub niewydolności lewokomorowej^1,2.

Krwioplucie pojawia się jednak jedynie w skrajnych przypadkach. Zwykle odpluwana podczas kaszlu plwocina ma charakter ropny lub śluzowy. Bezpośrednią przyczyną wystąpienia mokrego kaszlu mogą stać się choroby takie jak^1,2:

• infekcje dróg oddechowych (przeziębienie, zakażenie bakteryjne, zapalenie zatok, ropne zapalenie oskrzeli, zapalenie płuc);
• przewlekła obturacyjna choroba płuc;
• rozstrzenie oskrzeli;
• mukowiscydoza.

Na uporczywy przewlekły mokry kaszel u dorosłych mogą uskarżać się osoby z ostrym zapaleniem płuc lub oskrzeli w końcowym stadium choroby. Czasem występuje on także po wchłonięciu ciała obcego. Możliwy jest także kaszel alergiczny.

Kaszel produktywny i objawy towarzyszące

Kluczowy w ocenie przyczyny kaszlu mokrego jest kolor śluzu. Oto kilka przykładów rodzajów plwociny wraz ze wskazaniem czynnika, który ją wywołał2:

• żółta lub zielona wydzielina ropna – zazwyczaj wskazuje na infekcję o podłożu bakteryjnym;
• przezroczysta wydzielina – pojawia się w przebiegu infekcji wirusowych, jednak gdy plwocina jest dodatkowo gęsta, może to wskazywać na astmę;
• gęsta wydzielina w dużych ilościach – obserwowana u cierpiących na przewlekłe zapalenie oskrzeli i przewlekłą obturacyjną chorobę płuc;
• plwocina z krwią – towarzyszy chorobom takim jak rak płuc, zapalenie oskrzeli, rozstrzenie oskrzeli czy bakteryjne zapalenie płuc.

Kaszel produktywny i objawy towarzyszące

Mokry kaszel jest jednym z najczęściej występujących objawów chorób dróg oddechowych, ale nie jedynym. Towarzyszyć mu mogą takie objawy jak³:

• ból w klatce piersiowej,
• dolegliwości brzuszne,
• chrypka,
• katar,
• gorączka,
• ból gardła,
• ból głowy,
• zapalenie zatok,
• biegunka,
• złe samopoczucie.

Domowe sposoby na mokry kaszel

Na początku należy zdać sobie sprawę, że mokry kaszel jest pozytywnym objawem, który zapobiega zaleganiu wydzieliny w drogach oddechowych, dlatego nie należy go w żaden sposób hamować. Często jednak mokry kaszel w nocy zaburza sen, w związku z tym w jego przebiegu można wdrożyć domowe sposoby, które ułatwią odkrztuszanie.

Podczas choroby należy pamiętać o prawidłowym nawodnieniu organizmu, które przyczynia się do rozrzedzenia wydzieliny, ułatwiając jej odkrztuszanie. Pomóc również mogą inhalacje solą fizjologiczną, gdyż ułatwiają one oczyszczanie dróg oddechowych. Warto również pamiętać o oklepywaniu, które wspomaga odkrztuszanie i podczas leżenia przyjmowaniu pozycji sprzyjającej usuwaniu wydzieliny.

Jak leczyć kaszel mokry?

Stosuje się leki na kaszel mokry, w tym m.in. leki mukolityczne i leki sekretolityczne. Preparaty tego typu można dostać w każdej aptece bez recepty. Można zapytać o radę farmaceutę, który poleci skuteczny syrop na kaszel mokry upłynniający wydzielinę, co pozwali łatwiej wydalać ją z kaszlem. Alternatywnie kupić można kapsułki lub tabletki na kaszel mokry, które mają takie samo działanie jak syrop, ale większą wygodę stosowania – np. kapsułki Deflegmin należy stosować tylko 1 raz dziennie. Nie należy przekraczać dziennej dawki, ponieważ mogą pojawić się działania niepożądane⁴.

Kiedy należy zgłosić się do lekarza?

Bezpośrednim wskazaniem do umówienia wizyty u lekarza jest kaszel przewlekły, czyli taki, który trwa długo (ponad 8 tygodni)¹. Biorąc pod uwagę, że większość chorób powodujących mokry kaszel dotyczy układu oddechowego, swoje kroki powinniśmy skierować do pulmonologa – lekarza zajmującego się diagnostyką, leczeniem i profilaktyką chorób układu oddechowego. Oprócz tego warto skonsultować ze specjalistą kaszel mokry u dziecka, niereagujący na leczenie.

Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.

Najczęściej zadawane pytania:

1. Czy mokry kaszel to dobry objaw?

Mokry kaszel powoduje usunięcie zalegającej wydzieliny z dróg oddechowych, dlatego jest objawem pozytywnym. Mimo wszystko leczenie jest konieczne.

2. Czy mokry kaszel sam przejdzie?

Niekiedy mokry kaszel sam ustępuje, jednak nieleczony może prowadzić do powikłań, dlatego zawsze warto podjąć leczenie.

Bibliografia:

1. Wiercińska M., Kaszel: kaszel mokry i suchy, sposoby na kaszel, kiedy zgłosić się do lekarza?, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2022 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/objawy/70135,kaszel (dostęp: 2022.09.06.)).
2. Szczeklik W., Jankowski M., Jassem E. i in., Kaszel, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2020 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.I.1.16 (dostęp: 2022.09.06.)).
3. Skotnica B., Angina – objawy, przyczyny, leczenie, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2022 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/laryngologia/78438,zapalenie-gardla-i-angina (dostęp: 2022.09.06.)).
4. Doniec Z., Mastalerz-Migas A., Krenke K. i in., Rekomendacje postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w kaszlu u dzieci dla lekarzy POZ, Lekarz POZ, 4/2016.