Zapalenie oskrzeli u dzieci – jak leczyć, jak rozpoznać, ile trwa?

Zapalenie oskrzeli jest zakażeniem dróg oddechowych cechującym się zapaleniem błony śluzowej oskrzeli. Najczęściej u dzieci zapalenie oskrzeli wywołują wirusy. W jego przebiegu pojawia się przede wszystkim męczący kaszel, początkowo suchy, a potem mokry, któremu towarzyszy odkrztuszanie wydzieliny, gorączka i zmęczenie. Choć zdarza się, że choroba ma gwałtowny, dokuczliwy dla chorego przebieg, to jednak ma łagodny charakter i dobre rokowania. Zwykle ustępuje samoistnie lub pod wpływem leczenia. Co może wywoływać zakażenie i jakie są objawy ostrego zapalenia oskrzeli? Jak wygląda domowe leczenie objawowe tej choroby? Odpowiadamy!

Spis treści:

• Zapalenie oskrzeli – co to za choroba i ile trwa?
• Przyczyny zapalenia oskrzeli
• Zapalenie oskrzeli – objawy
• Zapalenie oskrzeli – kiedy skonsultować się z lekarzem?
• Diagnozowanie zapalenia oskrzeli
• Zapalenie oskrzeli u dziecka – leczenie
• Powikłania po zapaleniu oskrzeli

Zapalenie oskrzeli – co to za choroba i ile trwa?

Zapalenie oskrzeli to infekcja dróg oddechowych, powodująca ich podrażnienie i stan zapalny. W zależności od czasu trwania choroby można je podzielić na¹:

• ostre zapalenie oskrzeli – jest przejściowym stanem zapalnym dróg oddechowych, a dokładniej błony śluzowej oskrzeli. Najczęściej dotyka dzieci, wywołuje je zakażenie wirusowe i występuje podczas przeziębienia. Trwa poniżej 3 tygodni,
• podostre zapalenie oskrzeli – mówi się o nim wtedy, gdy czas trwania objawów wynosi od 3 do 5 tygodni,
• przewlekłe zapalenie oskrzeli – rozpoznaje się je na podstawie utrzymującego się kaszlu, który utrzymuje się powyżej 8 tygodni i ma tendencję do nawrotów. Postać przewlekła może występować samodzielnie lub jako choroba współistniejąca w przebiegu przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc (POChP).

Przyczyny zapalenia oskrzeli

Najczęstszą przyczyną tej choroby układu oddechowego są wirusy wywołujące przeziębienie i grypę. Należą do nich m.in.¹:

• wirus grypy A i grypy B,
• wirus paragrypy,
• RSV (z ang. Respiratory Syncytial Virus),
• koronawirusy,
• adenowirusy,
• rynowirusy.

U mniej niż 10% chorych zakażenie ma charakter bakteryjny. Bakteryjne zapalenie oskrzeli powodują bakterie tzw. atypowe (m.in. Mycoplasma pneumoniae, Chlamydophila pneumoniae i Bordetella pertussis)^1,2.

Zapalenie podostre może być wywołane nadreaktywnością oskrzeli po przebytym zakażeniu albo zakażeniem krztuścem, natomiast postać przewlekła zwykle jest wynikiem wpływu szkodliwych czynników środowiskowych, np. długotrwałego wdychania szkodliwych substancji (dymu papierosowego)¹.

Zapalenie oskrzeli – objawy

Głównym objawem zapalenia oskrzeli jest męczący kaszel. Najpierw pojawia się suchy kaszel, a później zamienia się on w mokry, któremu towarzyszy odkrztuszanie gęstej wydzieliny (plwociny). Plwocina może mieć charakter śluzowy, wtedy jest biaława lub ropny, jeśli ma żółty lub zielonkawy kolor³.

Zapalenie oskrzeli najczęściej daje jeszcze takie objawy jak¹:

• gorączka,
• złe samopoczucie,
• uczucie „rozbicia”,
• bóle mięśniowe,
• ból głowy,
• świszczący oddech (rzadko),
• duszność (rzadko).

Silnym napadom kaszlu mogą towarzyszyć opasające bóle w klatce piersiowej i bóle w okolicy zamostkowej wywołane bólem tchawicy².

Większość objawów ostrego zapalenia oskrzeli utrzymuje się średnio 6–7 dni. Niektórym chorym przez kolejne 2–3 tygodnie dokucza jeszcze kaszel¹.

Zapalenie oskrzeli – kiedy skonsultować się z lekarzem?

Do lekarza z zapaleniem oskrzeli należy zgłosić się przede wszystkim wtedy, gdy u dziecka pojawi się świszczący oddech i duszności lub będzie ono uskarżać się na silny ból w klatce piersiowej, nasilający się przy wdechu. Konsultacji wymaga także sytuacja, gdy przypadłość przebiega z wysoką gorączką powyżej 38 st. C, która utrzymuje się od kilku dni i jest trudna do zbicia. Porady lekarza warto także zasięgnąć wtedy, gdy objawy zakażenia utrzymują się dłużej niż 7 dni. Należy udać się do lekarza pierwszego kontaktu, czyli w przypadku dzieci odpowiednim specjalistą jest pediatra.

Diagnozowanie zapalenia oskrzeli

Zapalenie oskrzeli rozpoznaje się na podstawie badania fizykalnego. Pomocny w postawieniu diagnozy bywa także wywiad z rodzicem lub opiekunem albo samym pacjentem, co dotyczy starszych dzieci. Lekarz może zalecić wykonanie RTG klatki piersiowej, co ma na celu wykluczenie zapalenia płuc, które ma bardzo podobne objawy. Zwykle nie ma konieczności wykonywania badań mikrobiologicznych¹.

Zapalenie oskrzeli u dziecka – leczenie

Wskazany jest przede wszystkim odpoczynek w domu¹. Raczej nie powinno się wychodzić na spacery, a już na pewno nie na długie, ponieważ może dojść do oziębienia dziecka lub jego osłabienia. Wychodzenie z domu w trakcie choroby może pogorszyć stan dziecka i nasilić dokuczające mu objawy. Warto jednak podkreślić, że chory powinien spędzać czas w często wietrzonym pomieszczeniu.

W razie gorączki zalecane jest podawanie środków obniżających temperaturę ciała. Skuteczne leki przeciwgorączkowe to przede wszystkim paracetamol¹. Najlepiej zastosować leki zalecone przez pediatrę. Przy gorączce należy podawać dziecku dużo płynów, aby nie doszło do odwodnienia¹. Chory może pić niegazowaną wodę, herbaty z cytryną i miodem lub sokiem malinowym albo różnego rodzaju herbaty ziołowe.

Na silny kaszel przebiegający z odkrztuszaniem dużej ilości lepkiej wydzieliny lekarz może zalecić stosowanie leków ułatwiających odkrztuszanie¹. Leki tego rodzaju upłynniają zalegającą w drogach oddechowych wydzielinę i pomagają się jej szybciej pozbyć, co w konsekwencji zmniejsza kaszel i ułatwia oddychanie.

Antybiotyki nie przynoszą poprawy w ostrym zapaleniu oskrzeli i nie powinno się ich stosować. Warto zaznaczyć, że obecność ropnej plwociny wcale nie świadczy o bakteryjnej etiologii zakażenia, dlatego nie należy traktować jej jako wskazanie do przyjmowania antybiotyku¹.

Powikłania po zapaleniu oskrzeli

Najczęstszym powikłaniem występującym po chorobie jest zapalenie płuc. W większości przypadków rozwija się ono w wyniku nieprawidłowo prowadzonego leczenia. Stan zapalny, zamiast zostać wyhamowany, rozwija się dalej i rozprzestrzenia, atakując płuca².

Zapalenie oskrzeli – powikłania to⁴:

• pogorszenie ogólnej wydolności oddechowej,
• zatorowość płucna,
• odma opłucnowa.

Aby uniknąć powikłań po chorobie, należy ściśle przestrzegać zaleceń lekarza w zakresie leczenia.

Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.

Najczęściej zadawane pytania związane z zapalenie oskrzeli u dzieci:

1. Czy zapalenie oskrzeli u dzieci jest niebezpieczne? 

Zapalenie oskrzeli u dzieci najczęściej nie stanowi poważnego zagrożenia dla ich zdrowia i życia. Jeśli jednak zostanie zaniedbane, może prowadzić do powikłań, takich jak kaszel, który utrzymuje się nawet do kilku tygodni po ustąpieniu innych objawów. Jeżeli choroba doprowadziła do osłabienia organizmu dziecka, może także dojść do zakażenia bakteryjnego. Pamiętaj, że jeśli dziecko z zapaleniem oskrzeli oddycha z wysiłkiem i ma przyspieszony oddech, należy jak najszybciej zgłosić się do szpitala. Przy zapaleniu oskrzeli do krwi może dziecka dociera niewystarczająca ilość tlenu. W takiej sytuacji podaje się antybiotyk, czasem także tlen. 

2. Jak leczyć zapalenie oskrzeli u dziecka? 

Podstawą jest zapewnienie dziecku odpoczynku (najlepiej, by leżało w łóżku). Wychodzenie na spacery nie jest wskazane, ponieważ może dodatkowo osłabić organizm zmagający się z chorobą. Należy natomiast dbać o regularne wietrzenie pomieszczeń, w których przebywa dziecko. Jeśli wystąpi wysoka gorączka, wskazane są leki przeciwgorączkowe, a także dużo płynów. Na silny kaszel podaje się dziecku leki ułatwiające odkrztuszanie. Ich zastosowanie należy skonsultować z pediatrą. Warto pamiętać, że przy zapaleniu oskrzeli nie zaleca się przyjmowania antybiotyków, ponieważ choroba nie ma bakteryjnego podłoża i są one nieskuteczne. 

Bibliografia:

1. Mejza F., Zapalenie oskrzeli, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2016.
2. Witkiewicz I., Ostre zapalenie oskrzeli, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2013.
3. „Bronchitis”, National Health Service, 2019 (witryna internetowa: https://www.nhs.uk/conditions/bronchitis/, dostęp: 2022.06.22.).
4. Singh, A., Avula, A.,Zahn, E. “Acute Bronchitis”, StatPearls Publishing, 2017. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK448067/