Zapalenie płuc – przyczyny, objawy, powikłania i leczenie

Zapalenie płuc to choroba dolnego układu oddechowego, najczęściej wywoływana przez bakterie, zdecydowanie rzadziej przez wirusy. Istnieje wiele podziałów zapaleń płuc uwzględniających okoliczności i drogi zakażenia, etiologię, przebieg choroby oraz jej obraz morfologiczny. Najczęściej występujące postacie to pozaszpitalne i szpitalne zapalenie płuc¹. W przypadku podejrzenia zapalenia płuc należy skonsultować się z lekarzem i rozpocząć leczenie. Cięższy przebieg choroby jest wskazaniem do leczenia w szpitalu. Jakie są objawy infekcji i jak przebiega zapalenie płuc? Co je powoduje i jak się je leczy? Odpowiadamy!

Spis treści:

• Czym jest zapalenie płuc i jakie są jego rodzaje?
• Zapalenie płuc – przyczyny
• Najczęstsze objawy zapalenia płuc
• Zapalenie płuc – badania i rozpoznanie
• Leczenie zapalenia płuc – jak wygląda?
• Jakie mogą być powikłania po zapaleniu płuc?

Czym jest zapalenie płuc i jakie są jego rodzaje?

Zapalenie płuc jest stanem zapalnym obejmującym pęcherzyki płucne lub tkankę śródmiąższową, wywoływanym różnymi czynnikami patogennymi. Dzieli się je na dwa rodzaje²:

• zapalenie płuc pozaszpitalne – środowiskowe, rozpoznawane u chorych, którzy nie przebywają w szpitalu,
• zapalenie płuc szpitalne – rozpoznawane u chorych przebywających w szpitalu powyżej 48 godzin.

Podział ten ma znaczenie ze względu na fakt, że w warunkach pozaszpitalnych i szpitalnych odmienne czynniki etiologiczne wywołują zapalenie płuc².

Na zapalenie płuc może zachorować każdy, zarówno dzieci, jak i dorośli, szczególnie osoby starsze. Zapadalność na pozaszpitalne zapalenie płuc szacuje się na 5–11 na 1000 osób dorosłych w ciągu roku, a na szpitalne waha się w zależności od grupy wiekowej w granicach 5–15 na 1000 hospitalizowanych osób¹.

Zapalenie płuc – przyczyny

Pozaszpitalne zapalenie płuc najczęściej wywołuje dwoinka zapalenia płuc, Streptococcus pneumoniae. Pozostałe bakterie odpowiedzialne za rozwój choroby to m.in. Mycoplasma pneumoniae, Chlamydophila pneumoniae, Legionella pneumophila i Haemophilus influenzae. Do jej wystąpienia przyczynić się też mogą drobnoustroje atypowe oraz wirusy, w tym wirus grypy, paragrypy, koronawirusy czy adenowirusy. Źródłami drobnoustrojów w przypadku szpitalnego zapalenia płuc są urządzenia medyczne, środowisko (powietrze, woda, sprzęt i odzież) oraz przenoszenie drobnoustrojów pomiędzy pacjentem i personelem lub innymi chorymi2. Ryzyko zachorowania dodatkowo zwiększają przewlekłe choroby płuc, w tym przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP).

Niestety zapaleniu płuc nie zawsze da się zapobiec. W ramach profilaktyki można przede wszystkim dbać o zdrowy styl życia i zrezygnować z palenia tytoniu. W szpitalu uniknąć zachorowania jest dość ciężko, ponieważ nie na wszystko mamy wpływ².

Najczęstsze objawy zapalenia płuc

Zapalenie płuc u dziecka ma podobny przebieg, jak u osoby dorosłej. Do typowych objawów zapalenia płuc należą²:

• gorączka,
• dreszcze,
• poty,
• uczucie rozbicia,
• kaszel z odkrztuszaniem ropnej (żółtej) wydzieliny,
• ból w klatce piersiowej nasilający się przy głębokim wdechu i kaszlu,
• duszność i problemy z wzięciem oddechu.

Wskazane objawy najczęściej mają ostry charakter. Na początku może wydawać się, że to zwykłe przeziębienie, jednak z czasem narastają.

Zapalenie płuc może się rozwijać w różnym tempie. U chorych z zapaleniem płuc wywołanym przez Mycoplasma pneumoniae i Chlamydia pneumoniae pierwsze objawy narastają wolniej, czasami dodatkowo pojawia się ból gardła i chrypka, a w zakażeniach o charakterze wirusowym również nieżyt nosa, ból mięśni i uczucie rozbicia. Jeśli zapalenie płuc spowodowało zakażenie Legionella pneumophila, to oprócz typowych objawów mogą się pojawić też ból głowy i mięśni oraz symptomy ze strony przewodu pokarmowego takie jak nudności, wymioty czy ból brzucha. Przykre objawy mogą trwać od kilku dni do nawet kilku tygodni².

Zapalenie płuc – badania i rozpoznanie

Podstawą rozpoznania zapalenia płuc jest szczegółowo zebrany wywiad i badanie fizykalne obejmujące osłuchiwanie klatki piersiowej. Istnieją także pewne kryteria, według których lekarz rozpoznaje poszczególne rodzaje zapalenia płuc. W diagnostyce tej choroby dodatkowo zastosowanie znajdują różne badania, w tym przede wszystkim RTG klatki piersiowej. W przypadkach wątpliwych wykonuje się TK klatki piersiowej. Badania obrazowe wykonuje się też wtedy, jeśli podejrzewa się zapalenie oskrzeli. Zmiany widoczne w badaniach mogą być jedno- lub obustronne. Do postawienia diagnozy pomocne mogą okazać się również badania laboratoryjne^2,3.

Leczenie zapalenia płuc – jak wygląda?

Leczenie zapalenia płuc różni się od podejrzewanej etiologii, dlatego tak ważne jest, aby odpowiednio je zdiagnozować. W przypadku rozpoznania bakteryjnego podłoża choroby podaje się antybiotyki, które powinno się przyjmować przez około 7 dni. Dodatkowo stosować można leczenie wspomagające obejmujące zbijanie gorączki i uśmierzanie ewentualnego bólu opłucnowego przy pomocy paracetamolu lub leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych. Pacjentowi zaleca się pozostanie w domu, picie dużych ilości płynów, częste wietrzenie i nawilżanie powietrza^2,3.

W szpitalu leczenie obejmuje głównie tlenoterapię i w razie wskazań przetaczanie płynów oraz zastosowanie suplementów żywieniowych. Pozostałe metody leczenia dostosowuje się do stanu chorego. Dla przykładu w razie pojawienia się płynu w jamie opłucnej wykonuje się toracentezę nakłucie jamy opłucnowej, a w przypadku stwierdzenia ropniaka opłucnej – drenaż jamy opłucnej^2,3.

Jakie mogą być powikłania po zapaleniu płuc?

W większości przypadków zachorowań na zapalenie płuc rokowania są dobre. U pacjentów, którzy nie wymagają przyjęcia do szpitala, chorobę zwykle można całkowicie wyleczyć, a objawy ustępują szybko po rozpoczęciu leczenia. Powikłania po zapaleniu płuc są jednak możliwe, szczególnie u osób leczonych w szpitalu. Do najczęstszych należą płyn w opłucnej i ropniak opłucnej, a także ropień płuca. Powikłania te są groźne dla zdrowia i wymagają dalszego leczenia².

Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.

Najczęściej zadawane pytania dotyczące zapalenia płuc:

1. Jakie są objawy zapalenia płuc?

W przebiegu zapalenia płuc pojawia się przede wszystkim mokry kaszel, duszność, ból opłucnowy, krwioplucie, gorączka, poty i dreszcze.

2. Na czym polega leczenie zapalenia płuc?

Podstawą leczenia zapalenia płuc jest antybiotykoterapia (w przypadku zakażeń bakteryjnych). Dodatkowo stosuje się leki przeciwgorączkowe, syropy na kaszel, tabletki do ssania czy aerozole do nosa.

Bibliografia:

1. Ptak J., Pawłowski J., Bestry I., Badania obrazowe w zapaleniach płuc u dorosłych, Via Medica, Pneumonol. Pol. 2011; 79, 1: 57–66.
2. Mejza F., Zapalenie płuc: przyczyny, objawy i leczenie, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2022 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/pulmonologia/choroby/65040,zapalenie-pluc (dostęp: 2022.10.31.)).
3. Przybyłowski T., Kuś J., Pozaszpitalne zapalenie płuc, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2022 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.3.11.1 (dostęp: 2022.10.31.)).