Przewlekły kaszel – kiedy powinien martwić i co może oznaczać?

Długotrwały kaszel trwający ponad 8 tygodni określa się mianem przewlekłego. Kaszel przewlekły jest niebezpieczny dla zdrowia, ponieważ może być przyczyną wielu groźnych chorób, dlatego powinien być koniecznie zdiagnozowany¹. Długo utrzymujący się kaszel powodować mogą między innymi choroby płuc, astma czy choroba refluksowa przełyku. W określonych przypadkach może nawet istnieć podejrzenie nowotworu płuc. Co może oznaczać przewlekły kaszel w zależności od rodzaju i charakteru plwociny? Sprawdź!

Spis treści:

• Podział kaszlu ze względu na charakter i czas trwania
• Przewlekły kaszel – przyczyny i towarzyszące objawy (rodzaj kaszlu, plwocina)
• Jak wygląda diagnostyka przewlekłego kaszlu?
• Przewlekły kaszel – leczenie

Podział kaszlu ze względu na charakter i czas trwania

Zacznijmy od wyjaśnienia, czym w ogóle jest kaszel. Jest odruchem obronnym pozwalającym na oczyszczenie dróg oddechowych z nadmiaru wydzieliny lub z ciał obcych, w tym chorobotwórczych drobnoustrojów. Wywoływać go może przede wszystkim infekcja dróg oddechowych (przeziębienie, grypa) – zakażenie wirusami lub bakteriami².

Biorąc pod uwagę czas trwania kaszlu, dzieli się go na²:

• kaszel ostry – trwający poniżej trzech tygodni, ostry kaszel najczęściej wywołuje zakażenie, zwykle wirusowe górnych dróg oddechowych,
• kaszel podostry – utrzymuje się od trzech do ośmiu tygodni, przyczyną zazwyczaj jest przebyte zakażenie wirusowe,
• kaszel przewlekły – trwa dłużej niż osiem tygodni, a możliwe jego przyczyny zostały omówione niżej.

Kaszel mokry a suchy – czym się różni? Wyróżnia się dwa rodzaje kaszlu: kaszel suchy i kaszel mokry (produktywny, wilgotny). Kaszel produktywny występuje z odkrztuszaniem wydzieliny (flegmy), natomiast suchy kaszel bez².

Przewlekły kaszel – przyczyny i towarzyszące objawy (rodzaj kaszlu, plwocina)

Kaszel jest jednym z najczęściej występujących objawów chorób układu oddechowego. Jeśli trwa krótko, może świadczyć o wirusowym lub bakteryjnym zakażeniu dróg oddechowych. Gdy utrzymuje się 2 miesiące lub dłużej, przyczyna kaszlu może być znacznie poważniejsza, wywoływać go mogą choćby choroby płuc.

Do najczęstszych przyczyn kaszlu przewlekłego należą³:

• spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła (90–95% przypadków przewlekłego kaszlu)¹ – przewlekły nieżyt nosa ze spływającą po tylnej ścianie gardła wydzieliną z jamy nosowej; towarzyszyć mu może przewlekłe zapalenie zatok przynosowych, a w wywiadzie może pojawić się alergia; plwocina najczęściej ma śluzowy charakter;
• astma oskrzelowa lub (znacznie rzadziej) eozynofilowe zapalenie oskrzeli – napad kaszlu może być spowodowany przez ekspozycję np. na alergeny, zimne powietrze, wysiłek fizyczny; często występuje duszący kaszel w nocy, towarzyszy mu duszność i świsty;
• refluks żołądkowo-przełykowy – najczęściej występuje zgaga i inne objawy dyspeptyczne, czasem towarzyszy mu chrypka lub dysfonia, choć niekiedy w przebiegu choroby refluksowej przełyku nie pojawiają się żadne objawy ze strony przewodu pokarmowego;
• przebyte zakażenie górnych dróg oddechowych – najczęściej podłoże wirusowe, zwykle ustępuje do 8 tyg., ale może trwać do kilku miesięcy (np. w krztuścu);
• przewlekłe zapalenie oskrzeli lub przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) – w wywiadzie zwykle palenie tytoniu i częste zakażenia układu oddechowego; charakterystyczny objaw to kaszel z flegmą; największe nasilenie kaszlu występuje nad ranem i zaraz po przebudzeniu; ustępuje często po odkrztuszeniu flegmy;
• rozstrzenie oskrzeli – występuje kaszel z odkrztuszaniem dużej ilości plwociny, zwłaszcza rano, często ropnej o żółtozielonej barwie;
• przyjmowanie inhibitorów konwertazy angiotensyny (zażywanie leków ACEI) – kaszel suchy; ustępuje wkrótce po odstawieniu leku, ale czasem dopiero po upływie kilku tygodni;
• zapalenie płuc, ropień płuca, gruźlica, choroby śródmiąższowe, nowotwory – występują objawy choroby podstawowej, zależne od stopnia jej zaawansowania;
• niewydolność lewokomorowa, zwężenie zastawki mitralnej – kaszel pojawia się na ogół w nocy, ma napadowy charakter, zwykle jest suchy; występują trzeszczenia nad dolnymi polami płucnymi podczas osłuchiwania, możliwe świsty; występuje różowa, pienista wydzielina.

Długo utrzymujący się kaszel i ciągły odruch kaszlowy ponadto może mieć podłoże psychogenne lub charakter idiopatyczny. Ma to jednak miejsce bardzo rzadko i zwykle nie udaje się znaleźć dokładnej przyczyny³. Przewlekły kaszel często powoduje też palenie tytoniu.

Jak wygląda diagnostyka przewlekłego kaszlu?

Utrzymujący się przez ponad 8 tygodni kaszel jest powodem do niepokoju. Przewlekły kaszel może mieć wiele przyczyn, dlatego wymaga szerokiej diagnostyki. Jej podstawą jest szczegółowo zebrany wywiad lekarski i badanie fizykalne. Lekarz najczęściej dodatkowo kieruje pacjenta na badanie RTG klatki piersiowej. W przypadku przewlekłego kaszlu wykonuje się też inne badania, w tym m.in.⁴:

• badania laboratoryjne, np. morfologię krwi, CRP, OB czy gazometrię,
• spirometrię (pozwala wykryć astmę lub POChP) (ważna jest także ocena laryngologiczna),
• tomografię komputerową (TK) płuc,
• testy alergiczne.

Jeżeli istnieje podejrzenie, że kaszel ma podłoże kardiologiczne lub gastrologiczne, diagnostyka zostaje poszerzona o badania pozwalające wykryć jego przyczynę⁴.

Przewlekły kaszel – leczenie

Nie ulega wątpliwości, że przewlekły kaszel jest objawem groźnym dla zdrowia, dlatego należy go leczyć. Sposób leczenia przewlekłego kaszlu zależy przede wszystkim od przyczyny, więc kluczem do sukcesu jest znalezienie źródła problemu. Aby zmniejszyć nasilenie kaszlu, można dodatkowo stosować domowe metody leczenia, jak robienie inhalacji z soli fizjologicznej czy olejków eterycznych, nawilżanie powietrza w domu i częste wietrzenie. Ponadto ważne jest odpowiednie nawadnianie i zmiana nawyków, w tym rzucenie palenia i unikanie narażenia na czynniki drażniące.

Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.

Najczęściej zadawane pytania dotyczące przewlekłego kaszlu:

1. Co oznacza przewlekły kaszel?

Przewlekły kaszel trwa ponad 8 tygodni. Jest on niebezpieczny dla zdrowia, ponieważ może być przyczyną groźnych chorób, dlatego wymaga diagnostyki.

2. Co może być przyczyną przewlekłego kaszlu?

Możliwe przyczyny przewlekłego kaszlu to m.in. zespół ściekania wydzieliny po tylnej ścianie gardła, astma czy refluks żołądkowo-przełykowy.

Bibliografia:

1. Mastalerz L., Kiedy kaszel jest objawem choroby?, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2012 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/pulmonologia/wywiady/70472,kiedy-kaszel-jest-objawem-choroby (dostęp: 2022.10.31.)).
2. Szczeklik W., Jankowski M., Jassem E. i in., Kaszel, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2022 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.I.1.16 (dostęp: 2022.10.31.)).
3. Najczęstsze przyczyny przewlekłego kaszlu (witryna internetowa: https://www.mp.pl/interna/table/B16.1.16-1 (dostęp: 2022.10.31.)).
4. Sałacki A.J., Kaszel, Medycyna po dyplomie, 2017 (witryna internetowa: https://podyplomie.pl/medycyna/27865,kaszel (dostęp: 2022.10.31.)).