Zapalenie płuc u dziecka – objawy, leczenie, co warto wiedzieć?

Zapalenie płuc jest ostrym zakażeniem dolnego układu oddechowego, które może powodować wiele uciążliwych dla dziecka symptomów¹. Większość przypadków zachorowań przebiega z umiarkowanym nasileniem objawów i może być leczona w warunkach ambulatoryjnych, jednak w razie cięższego przebiegu konieczne jest leczenie w szpitalu i zwykle wtedy stosuje się tlenoterapię². Jak rozpoznać zapalenie płuc u dziecka i jak je leczyć? Odpowiadamy!

Spis treści:

• Zapalenie płuc u dzieci – co to za choroba i jakie są jej przyczyny?
• Jak często występuje zapalenie płuc wśród dzieci?
• Zapalenie płuc u dzieci – czynniki rozwoju
• Gorączka, ból brzucha i kaszel – jakie są jeszcze objawy bakteryjnego zapalenia płuc?
• Co robić w razie wystąpienia objawów zapalenia płuc?
• Zapalenie płuc u dzieci – diagnostyka
• Jakie są sposoby leczenia zapalenia płuc u dziecka?

Zapalenie płuc u dzieci – co to za choroba i jakie są jej przyczyny?

Zapalenie płuc to ostra choroba dystalna części układu oddechowego przebiegająca z zajęciem miąższu płuc w postaci nacieku zapalnego i wysięku w pęcherzykach płucnych². Przyczyny zapaleń płuc zależą od wieku dziecka. Wyróżnia się takie postacie zapalenia płuc jak³:

• bakteryjne zapalenie płuc – u noworodków do zakażenia prowadzą bakterie pochodzące od matki (tzw. zakażenie wertykalne, do którego dochodzi podczas przechodzenia dziecka przez kanał rodny podczas porodu) takie jak: Streptococcus agalactiae, bakterie z rodziny Enterobacteriacae (np. Escherichia coli), Listeria monocytogenes. U dzieci od 3. tygodnia życia do 3. miesiąca życia zapalenie płuc najczęściej jest powodowane przez bakterie, np. Streptococcus pneumoniae, Staphylococcus aureus, Bordetella pertussis, Chlamydia trachomatis. Streptococcus pneumoniae wywołuje także zapalenie płuc u dzieci w wieku od 4 miesięcy do 4 lat. Jest to najczęstsza bakteria wywołująca zapalenie płuc, także u dzieci pomiędzy 5. a 15. rokiem życia;
• atypowe zapalenie płuc – występuje głównie u dzieci pomiędzy 5. a 15. rokiem życia i najczęściej powodują je tzw. bakterie atypowe, do których należą m.in. Mycoplasma pneumoniae oraz Chlamydophila pneumoniae;
• wirusowe zapalenie płuc – występuje najczęściej u dzieci w wieku od 4 miesięcy do 4 lat;
• grzybicze zapalenie płuc – może występować u dzieci, zwłaszcza niemowląt. Wywołuje je grzyb o nazwie Pneumocystis jiroveci.

W każdym z tych przypadków możliwe jest bezobjawowe zapalenie płuc, kiedy to choroba nie daje wyraźnych objawów.

Jak często występuje zapalenie płuc wśród dzieci?

Zapadalność na zapalenie jest zależna od wieku dziecka i regionu świata. Najczęściej chorują dzieci do 5. roku życia z krajów rozwijających się. Zdecydowana większość zachorowań przypada na kraje trzeciego świata. Zgony, choć zdarzają się często, zwłaszcza wśród dzieci poniżej 2. roku życia, dotyczą przede wszystkim populacji dzieci krajów rozwijających się. W krajach rozwiniętych śmiertelność z powodu zapalenia płuc jest mała i wynosi mniej niż 1 na 1000 przypadków zachorowań na rok³.

Zapalenie płuc u dzieci – czynniki rozwoju

Wśród czynników ryzyka rozwoju pozaszpitalnego zapalenia płuc wymienić należy3:

• wiek dziecka,
• zaburzenia immunologiczne – pierwotne lub wtórne,
• przewlekłe choroby układu oddechowego,
• przewlekłe choroby układu krążenia,
• zaburzenia budowy lub funkcji rzęsek,
• stany sprzyjające zachłystywaniu się (np. choroby przełyku, choroby neurologiczne, zaburzenia świadomości).

Gorączka, ból brzucha i kaszel – jakie są jeszcze objawy bakteryjnego zapalenia płuc?

W przebiegu zapalenia płuc, zwłaszcza u małych dzieci, ale u starszych również, mogą pojawić się takie objawy jak³:

• wysoka gorączka,
• dreszcze,
• ból brzucha,
• wymioty,
• kaszel (kaszel u dziecka na początku jest suchy, potem zamienia się w mokry),
• złe samopoczucie,
• ból głowy,
• świszczący oddech,
• przyspieszona liczba oddechów.

Dodatkowo obecny jest naciek zapalny w pęcherzykach płucnych lub w tkance śródmiąższowej płuc.

Co robić w razie wystąpienia objawów zapalenia płuc?

Wystąpienie objawów zapalenia płuc u dziecka powinno skłonić do odbycia konsultacji lekarskiej. Konieczne jest podawanie dziecku leków przeciwgorączkowych i zadbanie o odpowiednie nawodnienie. Ponadto ważne jest utrzymywanie niezbyt wysokiej temperatury w domu (19–20°C) i częste wietrzenie pomieszczeń, w których przebywa dziecko. W razie braku apetytu na początku infekcji należy nakłaniać chorego do jedzenia³.

Zapalenie płuc u dzieci – diagnostyka

Podstawą rozpoznania zapalenia płuc u dzieci jest wywiad i badanie przedmiotowe. Warto jednak zaznaczyć, że w pierwszej fazie zapalenia patologiczne zmiany osłuchowe mogą być trudne do stwierdzenia. W przypadku pozaszpitalnych zapaleń płuc nie ma konieczności wykonywania żadnych badań bakteriologicznych ani robienia prześwietlenia RTG płuc. Poszerzenie diagnostyki jest wskazane u dzieci hospitalizowanych³.

Jakie są sposoby leczenia zapalenia płuc u dziecka?

W warunkach ambulatoryjnych stosuje się leczenie zgodne z etiologią. Jako że zapalenie płuc jest najczęściej wywoływane przez bakterie, w większości przypadków konieczna jest antybiotykoterapia. Nie ma konieczności podawania antybiotyków w przypadku wirusowego zapalenia płuc. Ponadto lekarz powinien zalecić reżim łóżkowy, doradzić dbanie o odpowiednie nawodnienie dziecka i zakazać palenia tytoniu w jego otoczeniu. Na kaszel mokry u dziecka można podawać syrop lub tabletki³.

Ile powinno trwać leczenie zapalenia płuc? To zależy od tego, co je wywołało. Niepowikłane pozaszpitalne zapalenie płuc powinno się leczyć od 5 do 7 dni. Infekcje wywołane przez bakterie atypowe Mycoplasma pneumoniae lub Chlamydophila pneumoniae należy leczyć 10–14 dni, natomiast spowodowane przez Legionella pneumophila nawet przez 3 tygodnie³.

U dzieci z cięższym przebiegiem zapalenia płuc prowadzi się leczenie szpitalne. Zwykle w takich przypadkach stosuje się tlenoterapię, aby zapewnić wysycenie krwi tętniczej tlenem (saturację) powyżej 92%³.

Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.

Najczęściej zadawane pytania dotyczące zapalenia płuc u dziecka:

1. Czy zapalenie płuc u dzieci jest groźne?

Zapalenie płuc to choroba, która może powodować uciążliwe objawy i prowadzić do powikłań, jednak w większości niepowikłanych przypadków możliwe jest całkowite wyleczenie, bez pozostawienia żadnych następstw.

2. Jak leczyć zapalenie płuc u dziecka?

Leczenie zapalenia płuc polega na łagodzeniu objawów. Dziecku podaje się syrop na kaszel, tabletki do ssania na gardło, krople do nosa czy leki przeciwgorączkowe. W zapaleniu płuc o bakteryjnej etiologii podaje się antybiotyk.

Bibliografia:

1. Simon L.H., Parikh K., Williams D.J., i in., Leczenie pozaszpitalnego zapalenia płuc u hospitalizowanych dzieci, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2016 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pediatria/artykuly-wytyczne/wytyczne/127820,leczenie-pozaszpitalnego-zapalenia-pluc-u-hospitalizowanych-dzieci (dostęp: 2022.10.30.)).
2. Bielska D., Zapalenie płuc u dzieci – do kiedy można leczyć w domu, Pediatria po dyplomie, 2016 (witryna internetowa: https://podyplomie.pl/pediatria/24534,zapalenie-pluc-u-dzieci-do-kiedy-mozna-leczyc-w-domu (dostęp: 2022.10.30.))
3. Lange J., Zapalenie płuc u dzieci, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2016 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/ukladoddechowy/137964,zapalenie-pluc (dostęp: 2022.10.30.)).