Drogi oddechowe – budowa, działanie, leczenie

Prawie wszystkie komórki w organizmie człowieka potrzebują tlenu do produkcji energii pokrywającej ich zapotrzebowanie metaboliczne, w związku z czym musi być on przez cały czas dostarczany. Utlenianie substratów metabolicznych prowadzi do wytworzenia sporych ilości dwutlenku węgla, który musi być natomiast stale usuwany. Wymianę gazową pomiędzy środowiskiem a krwią zapewnia układ oddechowy¹. Układ oddechowy człowieka – budowa. Co warto o niej wiedzieć? Sprawdź!

Spis treści:

• Budowa układu oddechowego człowieka – jak wygląda? Kilka słów o anatomii
• Jakie funkcje pełnią drogi oddechowe? Rola układu oddechowego w organizmie
• Jak przebiega proces oddychania w organizmie człowieka?
• Choroby układu oddechowego – jakie schorzenia mogą dotknąć dolne i górne drogi oddechowe?
• Jak dbać o układ oddechowy na co dzień, aby uniknąć chorób?

Budowa układu oddechowego człowieka – jak wygląda? Kilka słów o anatomii

Układ oddechowy stanowią właściwy narząd oddechowy, jakim są płuca, górne i dolne drogi oddechowe oraz klatka piersiowa wraz z mięśniami oddechowymi i przeponą. Drogi oddechowe można przyrównać do systemu kolejno rozgałęziających się rur, które zapewniają organizmowi wymianę gazową¹.

Górny odcinek dróg oddechowych obejmuje jamę nosową, jamę ustną i gardło oraz krtań. Te elementy układu oddechowego odgrywają szczególną rolę w procesie oddychania – biorą udział w pierwszym etapie wymiany gazowej. To tutaj wdychane powietrze jest oczyszczane i ogrzewane. Z kolei dolna część układu oddechowego składa się z tchawicy i oskrzeli głównych (prawych i lewych), które dzielą się na kolejne odgałęzienia oskrzelowe, przechodząc w oskrzeliki i tworząc drzewo oskrzelowe. Na końcowej części dróg oddechowych znajdują się pęcherzyki płucne. Dolne drogi wyścielone są błoną śluzową ze znajdującymi się w niej gruczołami¹.

Układ oddechowy wyściela nabłonek migawkowy. Pośrednim elementem układu oddechowego jest układ krwionośny odpowiadający za transport krwi do tkanek¹.

Jakie funkcje pełnią drogi oddechowe? Rola układu oddechowego w organizmie

Układ oddechowy zapewnia wymianę gazów oddechowych takich jak tlen i dwutlenek węgla. Bierze udział w utrzymaniu równowagi kwasowo-zasadowej, głównie dzięki usuwaniu dwutlenku węgla. Są to główne funkcje pełnione przez układ oddechowy. Wśród dodatkowych wymienia się m.in. udział w reakcjach obronnych organizmu, procesach fibrynolitycznych czy procesach termoregulacji¹.

Warto tutaj zwrócić uwagę na szczególną rolę jamy nosowej w ośrodku oddechowym. Odpowiada za przygotowanie powietrza, zanim trafi do dalszych odcinków. Najważniejsze funkcje jamy nosowej to ogrzewanie i nawilżanie powietrza, a także wychwytywanie i usuwanie drobnoustrojów oraz zanieczyszczeń przy pomocy śluzu, który jest w niej wytwarzany¹.

Jak przebiega proces oddychania w organizmie człowieka?

Podczas oddychania cyklicznie zachodzą zmiany objętości i ciśnienia wewnątrz pęcherzyków płucnych. To bardzo ważny warunek ruchu powietrza z atmosfery do pęcherzyka płucnego i odwrotnie, gdyż poziom ciśnienia atmosferycznego jest względnie stały¹.

Cykl oddechowy składa się z kilku etapów¹:

• wentylacja płuc – proces przepływu powietrza przez płuca,
• wdech powietrza do płuc – faza czynna,
• wydech powietrza z płuc – faza bierna.

W ciągu minuty zdrowy dorosły człowiek wykonuje nawet do 20 oddechów w stanie spoczynku. Częstotliwość i głębokość oddechów jest zmienna, zależy od wielu czynników¹.

Choroby układu oddechowego – jakie schorzenia mogą dotknąć dolne i górne drogi oddechowe?

Do infekcji górnych dróg oddechowych zaliczamy przeziębienie, ostre zapalenie zatok i migdałków podniebiennych oraz ostre zapalenie zatok. W przebiegu infekcji o etiologii wirusowej występować może ból gardła, duszący kaszel, nieżyt nosa, niewielka gorączka, chrypka i problemy głosowe. Dla zakażenia o bakteryjnym podłożu charakterystyczny jest natomiast silny ból gardła i problemy z przełykaniem, gorączka, nalot na migdałkach, powiększone węzły chłonne, czasami też kaszel z flegmą².

Choroby dolnych dróg oddechowych to m.in. ostre zapalenie oskrzeli, zapalenie płuc, grypa, przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP). Często występuje też astma, która należy do grupy chorób obturacyjnych oskrzeli³.

Leczenie chorób układu oddechowego jest różne i zależy od przypadłości. Na infekcje stosuje się głównie antybiotyki oraz leki przeciwzapalne i przeciwbólowe². Choroby takie jak astma wymagają specjalistycznego leczenia, które dobiera lekarz.

Jak dbać o układ oddechowy na co dzień, aby uniknąć chorób?

Jak powszechnie wiadomo, chorób nie zawsze da się uniknąć, można jednak znacząco obniżyć ryzyko ich wystąpienia. Ogromną rolę w tym aspekcie odgrywa dobra odporność. A co dobrze wpływa na nasz układ odpornościowy? Kluczowa jest właściwa dieta, która powinna cechować się optymalnym składem odżywczym. Spożywane pokarmy powinny zawierać duże ilości witaminy C, która zmniejsza przepuszczalność naczyń krwionośnych włosowatych i dodatkowo wzmacnia ich ściany, zwiększając w ten sposób odporność błon śluzowych na zakażenia. Ważne są też witaminy takie jak A, D i E, ponieważ pobudzają tworzenie śluzu chroniącego nabłonek dróg oddechowych. Inne istotne składniki to cynk, wspierający produkcję przeciwciał odpornościowych, oraz zapobiegające niedokrwistości żelazo, a trzeba wiedzieć, że niedokrwistość zwiększa podatność na infekcje⁴.

Pozytywny wpływ na odporność, zarówno u dorosłych, jak i u dzieci ma ponadto⁴:

• aktywność fizyczna – powinno się ćwiczyć co najmniej 3 razy w tygodniu, a najlepiej więcej. Polecane formy aktywności dla każdego to m.in. spacerowanie, jazda na rowerze i pływanie,
• dbanie o zdrowie psychiczne poprzez codzienne relaksowanie się, odprężenie i wyciszanie,
• dostosowywanie ubioru do pogody i unikanie przegrzewania,
• hartowanie, czyli stopniowe przyzwyczajanie ciała do niskich temperatur,
• dbanie o odpowiednią dawkę snu i dobrą jego jakość.

I na koniec warto jeszcze dodać, że wszelkie niepożądane objawy ze strony układu oddechowego zawsze warto skonsultować z lekarzem pierwszego kontaktu.

Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.

Najczęściej zadawane pytania dotyczące dróg oddechowych:

1.Jakie są drogi oddechowe?

Układ oddechowy człowieka składa się z górnych dróg oddechowych oraz dolnych dróg oddechowych.

2.Jakie są objawy chorób dróg oddechowych?

Najczęściej występujące objawy związane z układem oddechowym to kaszel i katar. Świadczyć mogą o infekcji lub reakcji alergicznej.

Bibliografia:

1. Górski J. Fizjologia człowieka. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa, 2010.
2. Sawiec P., Mrukowicz J., Szenborn L., Ostre zapalenie gardła i migdałków (angina), Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2021 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.3.3 (dostęp: 2023.03.31.)).
3. Woodhead M., Blasi F., Ewig S., Rozpoznawanie i leczenie zakażeń dolnych dróg oddechowych u dorosłych. Podsumowanie wytycznych European Respiratory Society i European Society for Clinical Microbiology and Infectious Diseases, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2011 (https://www.mp.pl/oit/oddechowy/82961,rozpoznawanie-i-leczenie-zakazen-dolnych-drog-oddechowych-u-doroslych-podsumowanie-wytycznych-european-respiratory-society-i-european-society-for-clinical-microbiology-and-infectious-diseases) (data dostępu: 2023.03.31.)).
4. Mastalerz L., Od czego zależy odporność?, Medycyna praktyczna dla pacjentów, (https://www.mp.pl/pacjent/dieta/wywiady/90034,od-czego-zalezy-odpornosc) (data dostępu: 2023.03.31.)).