Układ oddechowy człowieka składa się z płuc i dróg oddechowych oraz klatki piersiowej wraz z mięśniami oddechowymi [1]. Jednym z ważnych odcinków tego układu są górne i dolne drogi oddechowe. Do każdej z nich przynależą określone narządy, które pełnią ważne funkcje w procesie oddychania. Jak zbudowane są i jak działają dolne drogi oddechowe? Wyjaśniamy.
Spis treści:
- Budowa układu oddechowego – jakie elementy układu oddechowego tworzą dolne drogi oddechowe?
- Jaka jest funkcja dolnych dróg oddechowych?
- Jakie choroby układu oddechowego atakują dolne drogi oddechowe u dorosłych?
- Jakie infekcje dolnych dróg oddechowych atakują dzieci?
Budowa układu oddechowego – jakie elementy układu oddechowego tworzą dolne drogi oddechowe?
Dolne drogi oddechowe to fragment układu oddechowego człowieka, na który składają się[2]:
- tchawica: jest to nieparzysty narząd, który składa się z chrząstek tchawicznych. Ma ok. 12 cm długości. W obrębie tylnej ściany tchawicy zlokalizowany jest mięsień tchawiczny zbudowany z poprzecznych pasm mięśniowych.
- oskrzela: to dwa rozgałęzienia tchawicy, które kończą się u wejścia do odpowiedniego płuca (prawego lub lewego).
Oskrzela dzielą się na oskrzeliki, z którymi tworzą drzewo oskrzelowe [2]. Każdy podział daje początek nowej generacji (rozgałęzieniu) oskrzela. Ich całkowita objętość stanowi około 1% całkowitej pojemności płuc [3]. W sumie w systemie dolnego odcinka układu oddechowego znajdują się 23 rozgałęzienie oskrzeli, a wraz z kolejną generacją dochodzi do [1]:
- zmniejszenia średnicy oskrzeli;
- wzrostu sumarycznej powierzchni przekroju oskrzeli;
- spadku prędkości przepływu powietrza;
- zmiany grubości ściany oskrzeli (staje się cieńsza);
- zmian w rodzaju nabłonka wyścielającego poszczególne narządy (tchawica – wielorzędowy urzęsiony, drobne oskrzela – sześcienny, oskrzeliki oddechowe – płaski).
Jaka jest funkcja dolnych dróg oddechowych?
Główne funkcje układu oddechowego człowieka to umożliwienie wymiany gazów oddechowych (tlenu i dwutlenku węgla) oraz uczestniczenie w utrzymaniu równowagi kwasowo-zasadowej [1]. Jaką rolę w tym wszystkim odgrywają dolne drogi oddechowe? Kolejne generacje oskrzeli doprowadzają ostatecznie do przestrzeni wymiany gazowej [3], wcześniej pokonując kolejne strefy o odmiennych funkcjach [1].
- Pierwsze 16 rozgałęzień to strefa przewodząca. Nawilżone, ogrzane i oczyszczone wdychane powietrze jest transportowane do kolejnych odcinków układu oddechowego.
- Rozgałęzienia oskrzeli od 17. do 19. to strefa przejściowa, w której odbywa się dalszy transport odpowiednio przygotowanego powietrza oraz zachodzi częściowa wymiana gazowa.
- Rozgałęzienia od 20. do 23. stanowią część strefy oddechowej. Jej końcowym elementem są pęcherzyki płucne. To w tej strefie zachodzi wymiana gazowa [1].
Jakie choroby układu oddechowego atakują dolne drogi oddechowe u dorosłych?
Najczęstsze zakażenia dolnych dróg oddechowych w organizmie człowieka dorosłego obejmują takie choroby jak [4]:
- Zakażenie dolnych dróg oddechowych (ZDDO): jest to ostry stan, który utrzymuje do trzech tygodni. Charakteryzuje się kaszlem, któremu towarzyszy co najmniej jeden dodatkowy objaw niezwiązany z inną chorobą, taką jak astma lub zapalenie zatok. Może to być zaleganie wydzieliny, odkrztuszanie plwociny, duszność, świszczący oddech, dyskomfort lub ból w klatce piersiowej.
- Ostre zapalenie oskrzeli: u osób, które nie chorują na przewlekłą chorobę płuc. Głównym objawem jest mokry kaszel, który współwystępuje z oznakami zakażenia dolnych dróg oddechowych.
- Grypa: to choroba o nagłym początku, w której występuje wysoka gorączka oraz bóle głowy, mięśni, stawów, kaszel i ból gardła.
- Podejrzewane pozaszpitalne zapalenie płuc (PZP): stan, który diagnozuje się, gdy pacjent intensywnie kaszle, ma gorączkę, która nie ustępuje ponad 4 dni, problemy z oddychaniem i przyspieszony oddech.
- Pewne pozaszpitalne zapalenie płuc: choroba potwierdzona za pomocą zdjęcia RTG klatki piersiowej.
- Zaostrzenie przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP) lub zaostrzenie rozstrzenia oskrzeli: stan, któremu towarzyszy nasilenie kaszlu, duszności lub zwiększenie wykrztuszania wydzieliny. Oznaki te są intensywne, wykraczają ponad zwykłą zmienność objawów związaną ze zdiagnozowaną chorobą.
Jakie infekcje dolnych dróg oddechowych atakują dzieci?
Infekcja, która najczęściej atakuje dolny odcinek dróg oddechowych u dzieci, to zapalenie oskrzeli. Jest to zakażenie układu oddechowego. Głównym objawem jest kaszel. Może być suchy lub mokry. Chorobie może towarzyszyć gorączka, a w badaniu fizykalnym lekarz może usłyszeć świsty lub furczenia w oskrzelach [5].
Zapalenie oskrzeli może mieć postać ostrą, która trwa do 3 tygodni. Wywołuje je narażenie na drobnoustrój, najczęściej o etiologii wirusowej. Stan przewlekły diagnozuje się, gdy zapalenie oskrzeli utrzymuje się powyżej 8 tygodni. Jest wynikiem zanieczyszczeń i szkodliwych czynników środowiskowych, z którymi dziecko ma kontakt (np. narażenie na dym tytoniowy) [5].
Podstawą rozpoznania infekcji dolnych dróg oddechowych, zarówno u dorosłych, jak i u dzieci, jest diagnostyka u lekarza rodzinnego lub pediatry. Postawiona diagnoza pozwala dobrać odpowiednie leki przeciwwirusowe lub antybiotyki w zależności od rodzaju choroby dolnych dróg oddechowych.
Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.
Najczęściej zadawane pytania związane z dolnymi drogami oddechowymi:
1. Co wchodzi w skład dolnych dróg oddechowych?
Budowa dolnych dróg oddechowych to rozgałęzienia, które tworzą tchawica oraz oskrzela dzielące się na oskrzeliki.
2. Ile trwa infekcja dróg oddechowych?
Czas trwania infekcji dróg oddechowych zależy m.in. od rodzaju choroby, odporności pacjenta, jego wieku i chorób współistniejących. Czasami może trwać od kilku do kilkunastu dni w fazie ostrej lub nawet powyżej kilku tygodni w stanie przewlekłym. Dlatego ważna jest diagnostyka i leczenie dobrane odpowiednio do zdiagnozowanej przypadłości.
3. Co to jest zapalenie dolnych dróg oddechowych?
Zapalenie dolnych dróg oddechowych to ostre zakażenie, które utrzymuje się do 21 dni. Głównym objawem choroby jest kaszel. Wraz z nim często występuje odkrztuszanie wydzieliny. Pacjent może cierpieć też z powodu trudności z oddychaniem: duszność, ból w klatce piersiowej, dyskomfort podczas oddechu, świsty w oskrzelach.
Bibliografia:
[1] Chabowski A., Górski J., Fizjologia oddychania [w:] Fizjologia człowieka, red. J. Górski, Warszawa 2010, s. 173-186.
[2] Radlak K., Drogi oddechowe, 2023 (witryna internetowa: https://fizjoterapeuty.pl/anatomia/drogi-oddechowe.html (dostęp: 13.12.2023)).
[3] Fal A. i in., Drobne drogi oddechowe w chorobach obturacyjnych płuc, Adv. Respir. Med. 2012, 80(2), 146-151.
[4] Woodhead M. i in., Rozpoznawanie i leczenie zakażeń dolnych dróg oddechowych u dorosłych. Podsumowanie wytycznych European Respiratory Society i European Society for Clinical Microbiology and Infectious Diseases, 2013 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/oit/oddechowy/82961,rozpoznawanie-i-leczenie-zakazen-dolnych-drog-oddechowych-u-doroslych-podsumowanie-wytycznych-european-respiratory-society-i-european-society-for-clinical-microbiology-and-infectious-diseases (dostęp: 13.12.2023)).
[5] Mejza F., Zapalenie oskrzeli: przyczyny, objawy i leczenie, 2022 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/pulmonologia/choroby/68742,zapalenie-oskrzeli (dostęp: 13.12.2023)).
